Witwassen is een strafbaar feit waarbij illegaal of onrechtmatig verkregen geld wordt ‘schoongewassen’ door het te laten lijken alsof het legaal verdiend is. Criminele organisaties of fraudeurs verbergen zo de herkomst van hun winsten om ongehinderd gebruik te kunnen maken van het geld zonder dat de oorsprong wordt getraceerd. Het doel van witwassen is dus om te voorkomen dat de overheid of opsporingsdiensten het in beslagnemen en zodat het legaal in de economie kan worden gebruikt. De essentie van witwassen draait om het verhullen van de herkomst van het vermogen.
Het proces van witwassen
Het proces van witwassen bestaat meestal uit drie hoofdfasen: plaatsing, versluiering en integratie. Hieronder volgt een overzicht van elke fase en wat deze inhoudt:
1. Plaatsing
In deze eerste fase wordt het illegale geld geïntroduceerd in het financiële systeem. Dit kan op verschillende manieren, afhankelijk van de branche en beschikbare kanalen, zoals:
- Contant geld storten op bankrekeningen, vaak door het op te splitsen in kleinere bedragen (smurfing) om de aandacht van toezichthouders te vermijden.
- Aankopen van waardevolle goederen zoals juwelen, kunst of edelmetalen, die vervolgens kunnen worden doorverkocht.
- Valutawissel in verschillende munteenheden en locaties om de herkomst van het geld te verhullen.
2. Versluiering
In deze fase worden verschillende financiële transacties uitgevoerd om de herkomst van het geld verder te verhullen en een complexe keten van eigenaarschap en financiële handelingen te creëren. Methoden zijn onder andere:
- Overboeken van geld tussen verschillende rekeningen, vaak in verschillende landen en onder verschillende namen.
- Gebruik van schijnbedrijven (shell companies) die bestaan zonder echte bedrijfsactiviteiten maar wel worden gebruikt om geld te verplaatsen.
- Gebruik van offshore rekeningen in belastingparadijzen om toezicht te omzeilen.
- Door deze transacties wordt het steeds moeilijker om de illegale herkomst van het geld te traceren.
3. Integratie
In de laatste fase wordt het witgewassen geld geïntroduceerd in de reguliere economie, zodat het lijkt alsof het legaal is verdiend. Typische methoden om dit te doen zijn:
- Investeren in legale bedrijven, zoals vastgoed, horecazaken of edelmetaalhandel, waar het geld kan worden opgenomen als winst.
- Leningen aan zichzelf geven via eigen bedrijven en deze later "afbetalen" om een legale stroom van geld te creëren.
- Gebruik van ingewikkelde financiële constructies zoals trusts en stichtingen om legaal inkomen te simuleren.
Waarom is witwassen schadelijk?
Witwassen is niet alleen strafbaar maar vormt ook een bedreiging voor de integriteit van de financiële sector en het vertrouwen in de samenleving als geheel. Het gaat vaak samen met corruptie en fraude. Het tegengaan van witwassen staat daarom hoog op de Europese agenda en vormt zo ook de agenda van politie, justitie en andere opsporingsdiensten.
De aanpak van witwassen krijgt eveneens vorm in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Hierin worden verantwoordelijkheden aan wwft-plichtige instellingen geadresseerd om te letten op ongebruikelijke transacties en risico’s op witwassen en terrorismefinanciering. Deze moeten worden gemeld aan Financial Intelligence Unit Nederland (FIU Nederland) en die de transacties verdacht kan verklaren. Dan kunnen de opsporingsinstanties onderzoek starten.
De strafbare feiten witwassen en terrorismefinanciering en de Wwft verschillen dus van elkaar. Als je spreekt van risico’s op witwassen en terrorismefinanciering dan heb je het over de strafbare feiten. Wwft-risico’s zijn risico’s op niet naleving (non-compliance) van wwft-plichtige instellingen. De begrippen worden nogal eens door elkaar gehaald.
Wat is de Wwft dan precies?
De Wwft is een Nederlandse wet die is gebaseerd op de voerde anti-witwasrichtlijn van de Europese Unie. De Wet is bedoeld is om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen door wwft-plichtige instellingen aan te wijzen als poortwachter. Banken, accountants, belastingadviseurs, administratiekantoren, advocatenkantoren en makelaars (ea), zijn verplicht om cliëntenonderzoek te doen en ongebruikelijke transacties te melden.
Zij moeten daarbij bijzondere aandacht hebben voor ongebruikelijke transacties en transacties die naar hun aard een hoger risico op witwassen en terrorismefinanciering hebben. Wwft-plichtige instellingen spelen dus een belangrijke rol bij het identificeren van risico’s op witwassen. Deze moeten worden gemeld aan FIU Nederland.
Drie voorbeelden van witwassen
Om een beeld te schetsen van wat witwassen inhoudt, volgen hieronder drie eenvoudige voorbeelden. In de realiteit gaat witwassen gepaard met complexe structuren (plaatsen, versluieren en integreren) om de herkomst van het vermogen te verhullen en waarvoor meerdere schakels worden opgezet. Maar onderstaande voorbeelden geven een beeld en waarbij et vaak een onderdeel is van een groter witwasproces:
Witwassen via onroerend goed
Criminelen investeren illegaal verkregen geld in onroerend goed, zoals woningen of kantoren, en verkopen deze na een korte tijd met winst. De winst lijkt zo uit legale bron afkomstig te zijn, waardoor het moeilijker wordt om de criminele herkomst te traceren.
Money Muling
Criminelen maken gebruik van zogenaamde ‘money mules’—personen die hun bankrekening beschikbaar stellen voor transacties. De criminele gelden worden via de rekening van de money mule overgeboekt naar een andere rekening, waardoor de herkomst wordt verhuld.
Geldstromen via buitenlandse ondernemingen
Door geld via ondernemingen te laten lopen met fictieve handelsstromen lijkt het alsof vermogen een legitieme herkomst heeft (trade based money laundering). Zo kunnen criminelen hun winsten aan het zicht onttrekken. Vaak worden hierbij meerdere tussenstappen en landen gebruikt, wat het opsporen van de geldstroom bemoeilijkt.
Waarom is de rol van financiële poortwachters essentieel?
Wwft-plichtige instellingen zoals accountants, advocaten en banken spelen een cruciale rol in het tegengaan van witwassen. Zij signaleren de ongebruikelijke patronen of risico’s op witwassen vaal als eerst. Door cliëntenonderzoek uit te voeren en transacties te monitoren, kunnen zij helpen om criminele activiteiten aan het licht te brengen. Deze professionals hebben vaak toegang tot diepgaande financiële informatie en zijn daarom bij machte om verdachte patronen op te merken.
Verplicht of niet, het is belangrijk dat poortwachters hun verantwoordelijkheid serieus nemen, omdat witwassen niet alleen criminele netwerken in stand houdt, maar ook kan leiden tot sociale ontwrichting en economische schade. Door actief bij te dragen aan de strijd tegen witwassen, werken zij dus mee aan een veilig en integer financieel systeem.
